ساختاردهی به رساله یکی از مهم‌ترین مراحل نگارش رساله دکتری است و به معنای ترتیب‌دهی و تنظیم بخش‌های مختلف رساله به شکلی منظم و منطقی است. این ساختار باید به گونه‌ای باشد که محتوای تحقیق را به شکلی دقیق و واضح ارائه دهد و خواننده را به راحتی درک مطلب راهنمایی کند. ساختار معمول رساله دکتری بسته به حوزه تحقیق و دانشگاه ممکن است کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل بخش‌های زیر است:
صفحه عنوان (Title Page):
شامل عنوان رساله، نام نویسنده، نام استاد راهنما، نام دانشکده و دانشگاه، تاریخ ارائه و سایر اطلاعات رسمی.
چکیده (Abstract):
خلاصه‌ای کوتاه از رساله که در آن به صورت مختصر به هدف تحقیق، روش‌ها، یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌ها پرداخته می‌شود.
معمولاً بین 200 تا 300 کلمه است و باید طوری نوشته شود که خواننده به سرعت به درک کلی از محتوای رساله برسد.
تقدیر و تشکر (Acknowledgements):
بخشی اختیاری که در آن از افرادی که در مراحل تحقیق و نگارش رساله به شما کمک کرده‌اند، تشکر می‌شود. این افراد می‌توانند شامل استاد راهنما، دوستان، همکاران و خانواده باشند.
فهرست مطالب (Table of Contents):
لیست فصول و بخش‌های اصلی همراه با شماره صفحات. این بخش به خواننده کمک می‌کند تا به راحتی به بخش‌های مختلف رساله دسترسی پیدا کند.
فهرست جداول و نمودارها (List of Figures and Tables):
فهرست جداول و نمودارها به ترتیب ظاهر شدن آن‌ها در متن، همراه با شماره صفحات.
مقدمه (Introduction):
بیان مسئله: مسئله یا موضوع تحقیق به‌صورت واضح بیان می‌شود.
اهمیت موضوع: اهمیت تحقیق و دلایل انتخاب موضوع تشریح می‌شود.
اهداف تحقیق: اهداف مشخص و سوالات پژوهشی یا فرضیات مطرح می‌شوند.
ساختار رساله: در انتهای مقدمه معمولاً خلاصه‌ای از ساختار رساله آورده می‌شود تا خواننده بداند چه انتظاری از هر بخش دارد.
پیشینه تحقیق (Literature Review):
مرور و تحلیل تحقیقات و منابع مرتبط با موضوع رساله. این بخش به دانشجو کمک می‌کند تا جایگاه تحقیق خود را در چارچوب علمی موجود مشخص کند و نشان دهد که تحقیق او چگونه به دانش موجود اضافه می‌کند.
شناسایی شکاف‌ها: با مرور پیشینه، باید مشخص شود که چه شکاف‌هایی در تحقیقات قبلی وجود دارد و تحقیق شما چگونه به آن‌ها پاسخ می‌دهد.
روش‌شناسی تحقیق (Methodology):
توضیح دقیق روش‌ها و تکنیک‌های مورد استفاده در تحقیق.
شامل توضیح طراحی تحقیق، ابزارهای گردآوری داده‌ها (مثل پرسش‌نامه، مصاحبه، آزمایشات)، جمعیت آماری و روش‌های تحلیل داده‌ها می‌شود.
این بخش باید به گونه‌ای نوشته شود که هر محقق دیگری بتواند با استفاده از این روش‌ها تحقیق شما را تکرار کند.
یافته‌ها (Results):
ارائه و توصیف یافته‌های تحقیق. این بخش باید بدون تفسیر یا تحلیل اضافی، فقط نتایج خام تحقیق را ارائه دهد.
استفاده از جداول، نمودارها و شکل‌ها برای توضیح بهتر نتایج اهمیت دارد.
بحث و تحلیل (Discussion):
تحلیل و تفسیر یافته‌ها در این بخش انجام می‌شود. نتایج تحقیق با سوالات پژوهشی و پیشینه تحقیق مقایسه می‌شود.
به این سوالات پاسخ داده می‌شود که آیا یافته‌های شما با انتظارات همخوانی دارند؟ و چرا یا چرا نه؟
محدودیت‌های تحقیق نیز باید به‌طور شفاف ذکر شوند. ساختاردهی به رساله
نتیجه‌گیری (Conclusion):
خلاصه‌ای از نتایج کلیدی و پاسخ به سوالات تحقیق.
در این بخش معمولاً پیشنهادات برای تحقیقات آینده و کاربردهای عملی نتایج نیز ارائه می‌شود.
پیشنهادات (Recommendations):
در برخی از رساله‌ها، یک بخش جداگانه برای پیشنهادات عملی یا نظری برای استفاده‌کنندگان از نتایج تحقیق و یا محققان آینده آورده می‌شود.
منابع و مراجع (References/Bibliography):
فهرست تمام منابع و مراجع مورد استفاده در رساله، با توجه به سبک استنادی مورد استفاده (مثل APA، MLA، یا Chicago).
این بخش باید با دقت بالا تنظیم شود، زیرا ارجاع‌دهی دقیق یکی از اصول کلیدی نگارش علمی است.
پیوست‌ها (Appendices):
مواد اضافی که در متن اصلی قرار نمی‌گیرند اما برای درک بهتر تحقیق ضروری هستند، مثل پرسش‌نامه‌ها، کدهای برنامه‌نویسی، یا داده‌های خام.
یکپارچگی و نظم: بخش‌ها باید به صورت منسجم و پیوسته نوشته شوند تا یک جریان طبیعی در رساله ایجاد شود.
وضوح و اختصار: از زبان ساده و علمی استفاده کنید و از اضافه‌گویی پرهیز کنید.
ارجاع‌دهی دقیق: تمامی استنادها و ارجاعات به درستی و با سبک استاندارد نوشته شوند.
ویرایش و بازبینی: بعد از نگارش اولیه، بازبینی و ویرایش دقیق متن برای تصحیح خطاهای زبانی و محتوایی ضروری است.
با رعایت این ساختار، رساله دکتری شما منظم و حرفه‌ای خواهد بود و خواننده به راحتی می‌تواند به بخش‌های مختلف آن دسترسی پیدا کند و تحقیق شما را به‌خوبی دنبال کند.
