پلاجریسم تشابه جویی یا سرقت ادبی یا همان Plagiarism چیست ؟
پلاجریسم تشابه جویی یا سرقت ادبی یا همان Plagiarism چیست ؟
پلاجریسم (Plagiarism) یا سرقت ادبی فرآیند سرقت متون، اندیشه، ایده، سخنان و هر گونه آثار علمی، ادبی و هنری شخص دیگری است به گونه ای که نامی از شخص اصلی آورده نشود. بسیاری از پژوهشگران ممکن است مفهوم پلاجریسم (Plagiarism) را با مفهوم پارافراز (Paraphrase) در متون ادبی و مقاله نویسی اشتباه بگیرند که در ادامه در مورد آنها بیشتر صحبت خواهیم کرد و تفاوت های آن را برای شما عزیزان بازگو خواهیم کرد. کلمه پارافراز یک واژه یونانی است که به زبان انگلیسی وارد شده است و به معنای “روش اضافی بیان (Additional Manner of Expression)” است. شاید در متون مختلف ادبی و علمی با این واژه برخورد کرده باشید که می گویند متن یک مقاله را به صورت پارافراز در تحقیقتان بگنجانید. پارافراز در فرآیند نگارش مقاله علمی به معنای استفاده از محتوای متنی مربوط به یک اثر ادبی دیگر در کار پژوهشی تان است اما با استفاده از کلمات منحصر به خودتان مبتنی بر اصول کپی رایت آثار. برای مثال این جمله را در نظر بگیرید “پایان نامه یک اثر ادبی برگرفته از خلاقیت و توانایی دانشجو است”. حال فرض کنید که شما در حال نگارش یک پایان نامه هستید و قصد دارید این جمله را در متن پژوهش تان استفاده کنید. اگر دقیقا همین جمله را در متن اصلی تحقیق بدون ذکر منبع و نام نویسنده اصلی کپی کنید شما مرتکب سرقت ادبی یا پلاجریسم شده اید. اما اگر این جمله را اینگونه بیان کنید “پایان نامه ای که توسط یک دانشجو یا یک پژوهشگر نگارش می شود از قدرت خلاقیت وی سرچشمه گرفته و توانایی او را به نمایش می گذارد”، و در پایان نام نویسنده و منبع اثر را ذکر کنید. شما فرآیندی به نام پارافراز را طی کرده اید. بنابراین مرز میان پارافراز (Paraphrase) و پلاجریسم (Plagiarism) یک مرز بسیار باریک است که در صورت عدم رعایت اصول درست نگارش قطعا شخص نویسنده را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. توجه داشته باشید که رعایت نکردن اصول فنی تدوین در پارافراز ممکن است کیفیت کار شما را کاهش داده و شما را درگیر موضوع پلاجریسم کند. بر اساس نظر بسیاری از پژوهشگران، پلاجریسم یا سرقت ادبی یک نوع دروغگویی آکادمیک و علمی محسوب می شود که اخلاق حرفه ای و اصول پژوهشی را زیر سوال برده و شخص نگارنده را مشمول جریمه های سنگینی مانند تعلیق، اخراج از فضای آکادمیک و لغو امتیازات خواهد کرد. اگر چه سرقت ادبی به خودی خود در قانون بسیاری از کشورها به عنوان یک جرم قلمداد نمی شود اما از نظر اصول اخلاقی مشابه نوعی از کلاهبرداری با آن برخورد می شود. لازم به ذکر است نقض اصول کپی رایت از نظر مفهومی و محتوایی تا حدی با پلاجریسم و سرقت ادبی متفاوت است و به طور کلی نقض اصول کپی رایت طیف وسیعی از فعالیت ها را شامل می شود که در مفهوم پلاجریسم نمی گنجند.
حتی می توان گفت مفهوم پلاجریسم (Plagiarism) در کشورهای مختلف نیز یکسان و مشابه نیست. برای مثال سرقت ادبی در کشور هندوستان و لهستان بر خلاف بسیاری از کشورها یک جرم محسوب می شود و ممکن است شخص خاطی برای این کار حتی به زندان هم بیافتد! اما در برخی دیگر از کشورها ممکن است با یک تذکر ساده از کنار این موضوع حساس بگذرند. واژه پلاجریسم برای اولین بار توسط یک شاعر یونانی در سال 101 بعد از میلاد به نام مارکوس والریوس مارشالیز مورد استفاده قرار گرفت. او در اشعار خود واژه یونانی “Plagiarius” را مورد استفاده قرار داد که در مورد افرادی بود که اشعار دیگران را بدون اجازه کپی کرده و به نام خودشان منتشر می کنند و در ترجمه یونانی به معنای “سارق اشعار” است. این واژه بعدها در قرن 16 میلادی توسط شخصی به نام بن جانسون (Ben Jonson) مورد استفاده قرار گرفت و از همان زمان وارد دایره لغات زبان انگلیسی شد. همانطور که پیشتر بیان کردیم، سرقت ادبی در محیط دانشگاهی یکی از موضوعات رایج بوده و در حال حاضر سیاست های مختلفی از طرف دانشگاه و موسسات آموزشی در سراسر جهان برای مقابله با این موضوع در نظر گرفته شده است که برخی از آنها کاربرد خود را از دست داده اند مانند اخراج، تعلیق، جریمه و غیره. برای این منظور متخصصان و اساتید سعی می کنند با استفاده از روشهای دیگری از پلاجریسم (Plagiarism) پیشگیری کنند تا در نهایت به موضوع جریمه و تعلیق ختم نشود. یکی از راه هایی که دانشگاه ها و موسسات آموزشی برای پیشگیری از پلاجریسم بکار می برند فرآیندی است به نام آشناسازی یا Orientation است. در فرآیند آشناسازی (Orientation) یکی از اولین مراحل دانشگاهی است که دانشجویان جدیدالورود را با فرآیندهای موجود در دانشگاه آشنا کرده و به آنها مقدمات و اصول رفتاری در محیط آکادمیک را آموزش می دهند. در این فرآیند به دانشجویان اصول صحیح نگارش مقاله، قوانین نقض کپی رایت، سرقت ادبی و غیره آموزش داده می شود و تا حد امکان سعی می شود افراد را در مورد نقض قوانین آگاه کنند. یکی دیگر از اقدامات دانشگاه برای جلوگیری از پلاجریسم استفاده از نرم افزارهای مختلف است که در قالب آنلاین و نصبی اقدام به بررسی متون ادبی و کشف سرقت ادبی می کنند. اما این نرم افزارها ضعف های زیادی دارند و برخی از دانشجویان از این نقاط ضعف استفاده کرده و آنها را دور می زنند. روشی برای دور زدن سرقت ادبی وجود دارد که به آن روگتینگ Rogeting می گویند، در این روش شخص نگارنده با استفاده از کلمات مترادف در یک جمله سعی میکند متن مورد نظرش را به گونه ای تغییر دهد که برای نرم افزارها قابل شناسایی نباشد. نتیجه این کار در بیشتر مواقع موفقیت آمیز بوده ولی بر خلاف روش پارافراز (Paraphrase) جمله ایجاد شده مفهوم خاصی نداشته و ناهماهنگی زیادی در آن مشاهده می شود.
یکی از بدترین اشکال پلاجریسم (Plagiarism) موضوعی است بنام تقلب قراردادی (Contract Cheating) که در این حالت شخص نگارنده نه تنها خودش اقدام به نگارش تحقیق و پژوهش نمی کند بلکه با پرداخت به اشخاص دیگری قصد دارد این فرآیند را به شکل غیر قانونی به اتمام برساند. در ادامه انواع مختلف پلاجریسم و سرقت ادبی در محیط های آکادمیک را برای شما شرح خواهیم داد تا بدین وسیله مرز بین این موضوع با موضوعاتی مانند پارافراز یا روگتینگ را مشخص تر کنیم. بر اساس تحقیق انجام گرفته توسط یک سایت تشخیص دهنده پلاجریسم به نام ترنیتین (Turnitin) مجموعا 6 نوع متفاوت از پلاجریسم و سرقت ادبی در دانشگاه ها و موسسات آموزش وجود دارد.
ارسال و سابمیت مقاله یا پژوهش شخص دیگر به نام خود: در این حالت دانشجو سعی می کند از طریق روش های مختلف تحقیق شخص دیگری را بدست آورده و آن را بدون اطلاع وی در یک ژورنال سابمیت کند و یا آن را به عنوان کار اصلی خودش جلوه دهد. این موضوع یکی از موارد شایعی است که در محیط های آکادمیک رخ می دهد چرا که دانشجویان به کرات به فایل ها، پژوهش ها، تحقیقات، مقالات و مطالعات یکدیگر دسترسی داشته و معمولا این فایل ها را با یکدیگر به اشتراک می گذارند و در نهایت ممکن است توسط یک شخص مورد سوء استفاده و سرقت ادبی قرار بگیرد.
سرقت ادبی از خود یا Self-Plagiarism: به حالتی گفته می شود که در آن شخص نگارنده اقدام به کپی کردن متن از مقالات و پژوهش های قبلی خودش کرده و آنها را بدون ذکر منبع در کار جدیدش استفاده می کند. ممکن است این اتفاق بیافتد که برخی از پژوهشگران بر روی دو یا چند پروژه با موضوعات تقریبا مشابه و نزدیک به هم کار کنند و برای گردآوری بخش ادبیات موضوع سعی کنند از منابع مختلف و متفاوتی استفاده کنند. اما گاهی اوقات به دلیل صرفه جویی در زمان، عجله در تحویل کار و یا هر دلیل دیگری شخص ممکن است بخش هایی از تحقیقات قبلی انجام گرفته توسط خودش را بدون ذکر منبع در تحقیق جدیدش کپی و پیست کرده و کار را به اتمام برساند. در این حالت شخص پژوهشگر مرتکب سرقت ادبی یا Self-Plagiarism شده است، حتی با وجود اینکه کار و ایده اصلی پژوهش متعلق به خودش است.
نگارش مجدد تحقیق یک فرد دیگر بدون ذکر منبع و ماخذ آن: شاید به عنوان یک مخاطب با ای موضوع مواجه شده باشید که بعد از مطالعه یک مقاله احساس می کنید متن آن برای شما بسیار آشنا است، گویی که قبلا آن را در جای دیگری مطالعه کرده اید. در این وضعیت باید از خودتان سوال کنید آیا شاهد یک سرقت ادبی هستید یا خیر و آیا این سرقت ادبی کل متن را شامل می شود یا بخشی از آن را در بر می گیرد. این موضوع نیز یکی از اتفاقات شایع در جوامع آکادمیک است که شخص پژوهشگر با روش هایی مانند روگتینگ (Rogeting) اقدام به تغییر در متن اصلی شخص دیگری کرده و آن را به نام خودش به چاپ میرساند. پژوهشگران برای شناسایی این موضوع سعی می کنند متن اصلی را پیدا کرده و میزان تشابهات و تفاوت ها را ارزیابی و بررسی کنند.
استفاده از نقل قول ها در متن مقاله بدون ذکر منبع: یکی دیگر از مواردی که نرم افزارهای تشخیص پلاجریسم براحتی قادر به کشف آن هستند، یافتن نقل قول ها در متن اصلی است. نقل قول ها معمولا جملات پرکاربردی هستند که توسط نویسندگان و پژوهشگران مختلف به کرات مورد استفاده قرار می گیرند و شخص نویسنده نیز برای اینکه تغییری در محتوا یا ماهیت معنایی جمله ایجاد نشود، سعی می کند این جملات را دقیقا مشابه متن اصلی در کار تحقیقاتی خودش بگنجاند. این امر موضوع بسیار رایجی است و هیچگونه اشکال قانونی و اخلاقی ندارد اما در صورتی پلاجریسم محسوب نمی شود که منبع و ماخذ دقیق آن نیز ذکر شود و در غیر اینصورت یک سرقت ادبی آشکار محسوب خواهد شد.
بیان نظرات اشخاص مشارکت کننده در تحقیق بدون ذکر نام و منبع: پژوهشی را در نظر بگیرید که در آن شخص نویسنده برای گردآوری داده ها و دستیابی به نتایج با چند نفر از اساتید و یا کارشناسان برجسته در یک حوزه علمی مصاحبه حضوری داشته است و از نظرات آنها در کار تحقیقاتی خودش استفاده کرده است. در این حالت شخص نویسنده بدون ذکر منبع و نام این اساتید اقدام به بیان نظرات کارشناسی کرده و خودش را صاحب این نظرات جلوه می دهد. در این وضعیت اثبات و بررسی پلاجریسم کار بسیار دشواری است ولی در صورتی که فایل اصلی مصاحبه در دسترس باشد و یا شواهدی مبنی بر صحت سخنان مصاحبه شونده وجود داشته باشد می توان شخص نویسنده را متهم به سرقت ادبی نمود.
رفرنسدهی ناقص: یکی دیگر از روش هایی که نویسندگان اقدام به سرقت ادبی با هدف پنهان کاری و گمراه کردن نرم افزارها انجام میدهند، رفرنس دهی ناقص است. فرض کنید جمله “کتاب چراغ راه علم است” توسط سه نویسنده در سالهای مختلف بیان شده است (احمدی، 1380 و مستوفی، 1364 و غلامپور، 1391). حال نویسنده برای فریب نرم افزارهای تشخیص پلاجریسم اقدام به ایجاد تغییری جزئی در جمله کرده و اسم یک یا دو رفرنس را هم از متن اصلی حذف می کند و آن را در کار تحقیقاتی خودش بکار می برد. این وضعیت را رفرنسدهی ناقص می گویند که معمولا با ایجاد تغییر در ترتیب رفرنس ها نیز همراه است.
البته با گذشت زمان سیستم ها و نرم افزارهای تشخیص پلاجریسم (Plagiarism) هم قوی تر و هوشمندتر شده و می توانند هرگونه سرقت ادبی حتی کاملا حرفه ای و تخصصی را شناسایی و کشف کنند. در ادامه تعدادی از سایتهای بسیار معروف در حوزه تشخیص سرقت ادبی را به شما عزیزان معرفی می کنیم تا قبل از هر گونه سابمیت و یا ارسال پژوهش، متن آن را از نظر پلاجریسم بررسی کرده و از کیفیت و اصیل بودن آن اطمینان حاصل کنید.
