انتخاب موضوع پايان نامه يکي از چالش هاي اصلي دانشجويان کارشناسي ارشد و دکتري است. در اين پست مطالبي درباره شيوه انتخاب موضوع پايان نامه در 5 مرحله آسان جمع آوري شده است تا راهنماي دانشجويان عزيز در اين باره باشد.
انتخاب موضوع پايان نامه
مرحله اول:
- ملاحظات و نکات اوليه انتخاب موضوع پايان نامه
- مطالعه اجمالي در برخي زمينه هاي مورد علاقه و مهم
- جستجو در برخي پايگاهها و نيز اينترنت تحت عبارت “research topics” و يا “research priorities” و يا ” issues for research ” در حوزه هاي دلخواه براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
- مطالعه و وارسي “پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر” در فصل آخر پايان نامه ها براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
- صرف وقت بيشتر و مطالعه عميق تر و تحليلي تر در باره موضوع هاي مطرح
- مشورت با استادان و ساير دانشجويان آگاه و منتقد در مورد موضوع هاي قابل قبول و مطرح
مرحله دوم:
- بررسي و تحليل مقوله ها و نکات مورد توجه در انتخاب موضوع
- علاقه مند بودن به موضوع
- در نظر گرفتن توانايي ها و امکانات فردي مثلاً قدرت تجزيه و تحليل، توانايي تحليل آماري، توانايي برقراري ارتباط با جامعه ي مورد تحقيق، و…
- نو بودن موضوع (تکراري و يا تقليدي صرف نباشد)
- ارزشمند بودن موضوع
- مطرح بودن در سطح ملي يا منطقه اي يا جهاني
- منطقي بودن و نه فريبنده بودن (در اين مورد بايد فرهنگ جامعه اعم از دانشجو و استاد به گونه اي اصلاح شود که دريابد ظاهر و کلمات زيبا و فريبا بدون توجه به واقعي، کارآ و منطقي بودن آن نه تنها پژوهش مفيد و گره گشايي نمي آفريند بلکه مشکل ساز هم هست)
- کاربردي بودن (در مورد پژوهشهاي غيربنيادي): امکان استفاده از نتايج در کوتاه مدت يا ميان مدت (بتواند به يک نياز مهم پاسخ دهد)
- مطرح بودن به منزله مسئله (امکان تعريف يک مسئله جديد مبتني بر پيشينه پژوهش يا تجربيات حرفه اي و شخصي)
- امکان تعريف سؤال يا فرضيه بر اساس مسائل عملي يا نظري
- سؤالهاي مشخص، عيني و هدفمندي را بتوان طرح کرد
- براي پاسخ به سؤالها، راه حل علمي و روش مناسب وجود داشته باشد
- امکان عملي اجراي پژوهش
- انجام مراحل تحقيق با دشواري غيرعادي همراه نباشد
- مراحل کار به لحاظ طول زمان مورد نظر (حداکثر يک سال) قابل انجام باشد
- مطالعات نظري و دستيابي به منابع امکان پذير باشد
- نمونه معرف (نماينده) جامعه پژوهش قابل دسترس بوده و افراد مايل به همکاري باشد
- شيوه گردآوري اطلاعات (توزيع پرسشنامه و يا مصاحبه و يا راه هاي ديگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد
- اطلاعات مورد نياز قابل دسترس و گردآوري باشد
- امکان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقيق (وجود يک يا چند روش براي آزمون کردن) وجود داشته باشد
- امکان ادامه پژوهش هاي بيشتر در همان زمينه
- پيشنهادهاي جديدي را بتوان از دل پژوهش براي پژوهش هاي آتي مطرح کرد
- امکان استخراج و چاپ چند مقاله در آن زمينه (توليد دانش جديد)
مرحله سوم:
- تصميم گيري کلي
- تدوين يک فهرست از موضوع هاي مناسب بر اساس توجه به معيارهاي مرحله دوم
- بررسي مجدد تک تک موضوع ها با نگاه منطقي و واقع بينانه
- حذف برخي از موضوع ها که امکان انجام تحقيق و رسيدن به نتيجه مطلوب در آنها دشوار است
- انتخاب حداکثر دو يا سه موضوع مناسب براي تحقيق
- بررسي هر يک از موضوع ها به لحاظ وجود منابع اطلاعاتي و وجود استاد راهنما (موضوع در حوزه توجه به تخصص و علاقه حداقل يکي از استادان باشد)
- مشورت با يک يا دو استاد در باره موضوع هاي پيشنهادي و مسائل مرتبط با آنها
- گرفتن تائيد اوليه از يک يا دو استاد در مورد مناسب بودن يکي از موضوع ها
مرحله چهارم:
- محدودکردن دامنه موضوع
- مطالعه متون علمي براي پي بردن به فضاهاي خالي براي تحقيق در آن موضوع
- بيان موضوع محدود شده در قالب عبارت (عنوان پايان نامه)
- مشورت مجدد با استادان مربوطه در مورد موضوع محدود شده
- تائيد موضوع نهايي پس از انجام اصلاحات لازم در عنوان
- مطالعه مجدد متون علمي براي يافتن و تدوين مسئله پژوهش
- نوشتن سؤالها و يا فرضيه هاي مناسب براي تحقيق (در واقع سؤال (اصلي و فرعي) و فرضيه هر دو براي يک تحقيق ضروري هستند)
- مشورت با استادان مربوطه و تائيد مسئله ها و يا فرضيه ها
مرحله پنجم:
- انجام ساير گامهاي پژوهش
- مشخص کردن روش تحقيق
- مشخص کردن جامعه پژوهش
- مشخص کردن شيوه نمونه گيري
- مشخص کردن ابزار گردآوري اطلاعات
- در صورتي که از پرسشنامه استفاده مي شود تعيين چگونگي پيدا کردن روايي و اعتبار آن
- مشخص کردن روش آماري و آزمون هاي مورد استفاده
- اجراي مراحل عملي کار
- تدوين گزارش تحقيق
- تدوين نتايج همراه با تجزيه و تحليل نهايي آن ها
- تدوين محدوديت ها و مشکلات تحقيق
- ارائه پيشنهادها براي پژوهش هاي آتي
