در این مطلب نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری را بررسی خواهیم کرد، تبیین مسیر و طراحی نقشه راه اولیه یک پژوهش و تحقیق قبل از شروع نگارش پروپوزال و پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری به محقق، پژوهشگر، استاد و دانشجو این امکان را می‌دهد تا بتوانند با زمان بندی و برنامه ریزی خوب و مشخصی پیش بروند.
این طراحی و برنامه ریزی اولیه پروپوزال نامیده شده و در حقیقت به نوعی پیش نویس از توجیه پروژه و تحقیق در دست اقدام به واسطه محقق می‌باشد. اگر پروپوزال به تصویب رسیده و مورد تایید واقع شود، آنگاه محقق می‌تواند موضوع مد نظر خود را پیگیری نموده و مقاله / پایان نامه خود را به سر انجام برساند. در ادامه به توضیح دقیق پروپوزال خواهیم پرداخت.
پروپوزال چیست؟
حال که می‌خواهیم با بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری بیشتر آشنا شویم، بهتر است از ابتدا تعاریف دقیق تری از پروپوزال و ساختار مرتبط با آن داشته باشیم.
پروپوزال (Proposal) به معنای پیشنهاد یا طرحی اولیه است و در حقیقت نوعی از پیشنویس توجیهی برای محققان و پژوهشگران است تا به وسیله آن بتوانند هدفشان و مسیر رسیدن به آن را تشریح و توصیف نمایند.
دانشجویان در مقطع کارشناسی (لیسانس) و در برخی رشته‌ها به علاوه تمامی دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) و دکتری قبل از اقدام به شروع فعالیت در مسیر انجام پایان نامه و رساله خود بایستی پروپوزال خود را نگارش، ویرایش و ارائه نموده و پس از تصویب اقدامات لازم را به انجام برسانند.
“شما عزیزان اگر نیاز به انجام پروپوزال یا مشاوره درباره آن دارید، می‌توانید با موسسه علمی و تحقیقاتی ایزی تز در تماس بوده و از خدمات ما بهره‌مند شوید.”
ساختار پروپوزال کارشناسی ارشد و دکتری
یکی از بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری، ساختار نگارش پروپوزال است. ساختار مرتبط با نگارش پروپوزال کارشناسی ارشد و دکتری مشخص و بر اساس استاندارد بوده و بر اساس موارد زیر می‌باشد:
صفحه اول:
مشخصات دانشگاه محل تحصیل شامل: نام دانشگاه، نام واحد، نام دانشگاه و واحد به انگلیسی
فرم پیشنهاد تحقیق: پایان نامه کارشناسی ارشد یا رساله دکتری
عنوان تحقیق به فارسی
نام و نام خانوادگی دانشجو، رشته تحصیلی، دانشکده، گروه تخصصی، گرایش، نیمسال ورود به مقطع جاری و نیمسال شروع به تحصیل
نام و نام خانوادگی اساتید راهنما و مشاور
اطلاعات مربوط به دانشجو
اطلاعات مربوط اساتید راهنما و مشاور
اطلاعات مربوط به پایان نامه:
عنوان به فارسی و انگلیسی (صرفاً دانشجويان رشتههاي زبان آلماني، فرانسه و عربي مجازند عنوان پاياننامه خود را به زبان مربوطه در اين بخش درج نمايند و براي بقيه دانشجويان، عنوان بايستي به زبان انگليسي ذكر شود.)
تعداد واحد پایان نامه
بیان مساله اساسی تحقیق به طور کلی
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
مرور ادبیات و سوابق مربوطه (به همراه ذکر منابع)
جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
اهداف مشخص تحقیق
هدف كاربردي، نام بهرهوران (سازمانها، صنايع و يا گروه ذينفعان)
سوالات تحقیق
فرضیه‌های تحقیق
تعریف واژه‌ها و اصطلاحات فنی و تخصصی
روش تحقیق (شرح کامل روش تحقیق بر حسب هدف، نرخ داده ها و نحوه اجراء)
استفاده از امکانات آزمایشگاهی
زمان بندی انجام تحقیق
صورتجلسه گروه تخصصی
صورتجلسه شورای پژوهشی دانشکده
نکته: باید توجه داشته باشید که موارد فوق به صورت کلی آورده شده و وابسته به هر دانشگاه و مرکز علمی، موارد فوق می‌تواند متغیر باشد. همچنین باید به جهت دریافت فرم تایید استعلام کتابخانه مرکزی و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک) و ضمیمه نمودن آن برای پروپوزال خود اقدام نمایید.
نگارش پروپوزال کارشناسی ارشد با نگارش پروپوزال دکتری دارای تفاوت‌هایی جزیی می‌باشند که واضح است دشواری و پیچیدگی پروپوزال دکتری بیشتر خواهد بود.
تمامی بخش‌هایی که در بالا به آن اشاره شد باید به صورت دقیق، بدون پیچیدگی خاص و موارد غیر ضروری نگارش شده و به صورت دقیق و گویا بتواند خواننده پروپوزال را با نقشه راه و اهداف تحقیق آشنا نماید. در ادامه بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری به تفکیک مورد بررسی قرار خواهیم داد.
بایدها نگارش پروپوزال ارشد و دکتری
نگارش و تهیه نمودن پروپوزال دارای کیفیت یک امر زمان بر، مهم و تخصصی است که به علاوه داشتن دانش در حوزه موضوع تحقیق نیاز به مسلط بودن در آن حوزه و آشنایی به ساختار، کلیت و ماهیت علمی مرتبط با تحقیق و پژوهش مربوطه را نیاز خواهد داشت.
یک پژوهشگر یا محقق باید اطلاعات و دانش کافی را درباره بخش‌های متفاوت و ساختار کلی پروپوزال را دارا بوده و استانداردها و بایدهای زیر را در نگارش پروپوزال مد نظر قرار دهد:
فرضیات و سوالات: از جمله قسمت‌های مهم مرتبط با نگارش پروپوزال مرتبط با فرضیات و سوالات مطرح در یک پژوهش و تحقیق است. تلاش شما باید بر آن باشد تا با مطالعه و بررسی نمودن مقالات و منابع مرتبط بتوانید ارتباط بین عوامل موجود را بررسی و کشف نموده تا سنجش نهایی صحیحی در پایان ایجاد گردد. هر نوع داشتن اشتباه در این راه احتمال منحرف ساختن و خراب شدن روند پژوهش و تحقیق را ممکن می‌سازد.
یافتن خلاء های تحقیقاتی: از موارد دارای اهمیت که سبب ایجاد شدن مشارکت (Contribution) در پژوهش و تحقیق شما می‌شود، مرتبط با یافتن خلاء های تحقیقاتی می‌باشد. به این روش شما می‌توانید موضوعی را انتخاب نمایید که برای شما و جامعه علمی کاربردی و منحصر به فرد باشد.
بیان ضرورت تحقیق: آنچه که در این مورد توصیه می‌گردد، صرف نمودن بیشترین زمان ممکن برای نگارش این بخش‌هایی از پروپوزال که به طور معمول تحت عنوان “بیان مسئله و ضرورت تحقیق” آورده می‌شود، می‌باشد. این دو بخش مذکور به نوعی به مطالعه کننده پروپوزال شما این اطلاع را می‌دهد که وجه تمایز و تفاوت موضوع و پژوهش مد نظر شما با سایرین چه بوده و ارزش گذاری بیشتری بر حسب آن می‌تواند اطلاق گردد.
انطباق و واقعیت بر اساس نیاز: موضوع انتخابی برای پروپوزال شما هر چه انطباق بیشتری با نیازهای موجود در سطح جامعه داشته باشد و واقعیت های بیشتری را در بر بگیرد، در حقیقت کاربردی تر بوده و می‌تواند دارای ارزش‌های بیشتری نیز باشد.
پیشبینی ریسک و هزینه: تلاش شما باید بر آن باشد که در هنگام انتخاب موضوع پروپوزال خود با محققان، پژوهشگران و اساتید مشورت نموده و تمامی موارد و موانع ممکن را تحت بررسی قرار بدهید. بعضی از موضوعات نیاز دارند که هزینه و زمان زیادی صرف آنها بشود. اگر از نظر این دو موضوع خودتان را در مضیقه احساس می‌کنید، بهتر است تا موضوع و پژوهش دیگری را برای خودتان برگزینید.
نبایدها نگارش پروپوزال ارشد و دکتری
حال که از بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری با بایدهای آن آشنا شدید، بهتر است درباره نبایدها نیز بیشتر بدانید. آماده نمودن پروپوزال قوی با کیفیت بالا می‌تواند حدالامکان فرآیندها و مراحل ثانویه را شامل تاییدیه دانشگاه و مرکز علمی، تکمیل پایان نامه و رساله، آماده نمودن گزارش کار و دیگر موارد را برای شما آسان‌تر نماید.
نداشتن چهارچوب: نداشتن چهارچوب مشخص و معینی که به طور معمول توسط دانشگاه یا مرکز علمی به محقق یا پژوهشگر اعلام می‌شود، باعث ایجاد پیچیدگی و سردرگمی خواهد شد. علاوه بر آن دور شدن از چارچوب موضوعی مرتبط با تحقیق شما مانند بررسی طیف گسترده از مقالات، اهداف تحقیق را محقق نخواهد نمود. به همین دلیل نباید از چهارچوب مشخصی برای مطالعه و بررسی خارج شد.
صرف زمان زیاد: صرف هزینه کم یا زیاد می‌تواند به نوعی انتخاب شخصی محقق و وابسته به شرایط وی باشد. صرف زمان بسیار زیاد اما از طرف دانشجو یا محقق در بخش‌هایی مانند نگارش پروپوزال می‌تواند کامل غیر ضروری و ضربه زننده باشد. توصیه آن است که قبل از اقدام به نگارش مطالعات کافی را در چهارچوب موضوع خود داشته باشید تا صرف زمان کمتری صورت پذیرد.
انتخاب موضوعات دارای پیچیدگی: شاید دانشجویان و محققان اینگونه تصور کنند که هر چه موضوع انتخابی از طرف آنها دارای پیچیدگی بیشتری باشد میزان مشارکت (Contribution) بالاتر خواهد رفت یا موضوع آنها دارای ارزش بیشتری خواهد بود. اما مهم ترین بحث در انتخاب موضوع به نوعی کاربردی و نیاز جامعه بودن آن موضوع خواهد بود.
توصیه های مهم در ارتباط با پروپوزال، پایان نامه و رساله
همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم و خودتان نیز می‌دانید، نگارش پروپوزال دارای چهارچوب و ساختار مشخص و استانداردی می‌تواند باشد که تمامی محققان و پژوهشگران لازم است تا آن را به صورت کامل و دقیق رعایت نمایند. این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که می‌تواند از اتلاف وقت و هزینه در نتیجه طی فرآیند غیر اصولی جلوگیری نماید.
نگارش یک پروپوزال با کیفیت و قوی مستلزم رعات شیوه‌نامه نگارش درست پروپوزال بوده و از بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری که در بالا به آنها اشاره نمودیم باید مد نظر و مورد توجه قرار بگیرند. آگاهی دانشجو و محقق نسبت به توصیه‌هایی که در ادامه خواهیم داشت می‌تواند مانند بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری دارای اهمیت بالایی باشد.
اولین توصیه که می‌تواند نکته اصلی در مورد پذیرش و قابل قبول بودن پروپوزال شما باشد، غیر تکراری بودن موضوع منتخب دانشجو یا محقق می‌باشد. توصیه ما به شما بررسی دقیق تکراری نبودن موضوع منتخب شما برای ارائه پروپوزال است. شما می‌توانید به طور دقیق و کامل مقالات مرتبط و در چهارچوب موضوع خودتان را مطالعه نموده و موضوعی را برگزینید که در آن قبلا کاری صورت نپذیرفته باشد.
توصیه مهم دیگر درباره نکته ظریف و مهمی است که می‌تواند بر روی کلیت روند تحقیقات اثرگذار باشد. این موضوع در واقع میزان علاقه دانشجو یا محقق به موضوع انتخاب شده است. دانشجو یا محقق بهتر است موضوعی را برگزیند که اشتیاق لازم را برای انجام تحقیقات و مطالعه در آن حوزه داشته باشد. اشتیاق کشف و درک نمودن بحث‌های موجود در پیرامون موضوع می‌تواند بسیار دارای اهمیت باشد. قطعا وجود اشتیاق مانند یک نیرو محرکه می‌تواند سبب ایجاد نتیجه‌ای قوی و با کیفیت شده که سبب پیشرفت دانشجو، محقق و جامعه علمی خواهد بود.
توصیه بعدی که می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد، داشتن زمان بندی و انجام تمامی مراحل تحقیق و پژوهش تعیین شده بر اساس و به تناسب آن می‌باشد. خارج شدن از زمان بندی ارائه شده و مد نظر می‌تواند در کلیت و به نتیجه رسیدن تحقیق با اهداف مشخص و کیفیت مورد انتظار اختلال ایجاد نماید. دانشجو و محقق علاوه بر زمان بندی باید به هزینه ها نیز توجه داشته باشد زیرا خارج شدن هزینه ها از کنترل می‌تواند تمام پروژه را ناتمام باقی بگذارد. اگر برای انجام موضوعی بسیار مصمم هستید اما هزینه کافی را در اختیار ندارید، بهتر است قبل از شروع آن به تامین مالی از طریق منابع مالی و صرفه جویی فکر کنید.
انتخاب نمودن استاد راهنمای خوب که در حوزه مورد نظر شما دارای سابقه تحقیق و فعالیت می‌باشد، توصیه بعدی موسسه ایزی تز به شما است. داشتن یک یا چند استاد مشاور و راهنما خوب می‌تواند تاثیر مستقیمی بر روی روند پروژه تا رسیدن به موفقیت داشته باشد. اساتید شما بایستی وقت و زمان کافی برای مساعدت و همراهی شما را داشته باشند تا روند پیشرفت شما با اختلال مواجه نشود. داشتن خلق و خو و روش کاری مشابه و متناسب بین استاد و دانشجو سبب ایجاد ارتباط خوبی خواهد شد و این موضوع زمانی که مدت انجام پروژه به طول بیانجامد بیشتر خودش را نشان خواهد داد. همانطور که مشخص است ایجاد خستگی و دلزدگی بین استاد و دانشجو در نهایت به ضرر هر دو تمام خواهد شد.
توصیه مهم دیگر، تمام مواردی است که در این مقاله درباره نگارش درباره آن بحث کردیم. رعایت بایدها و نبایدها و نکات مهم نگارش پروپوزال ارشد و دکتری سبب می‌شود تا محتوا شفاف، دقیق، جذاب، خلاقانه و رسا باشد. داشتن انسجام در متن در کنار نظم دارای اهمیت می‌باشد. رعایت اصول، قوانین و قواعد نگارشی در کنار ویرایش ضروری بوده و عدم رعایت آنها قطعا شما را با مشکل مواجه خواهد نمود.
توصیه آخر نیز استفاده از داده هایی است که مستند و معتبر می‌باشند. دانشجویان و محققان می‌بایست با استفاده از اسناد معتبر و دیتاهای علمی روند کار خود را پیش ببرند. به روز و جدید بودن منابع مورد استفاده نیز به حد بسیار زیادی می‌تواند دارای اهمیت باشد. استفاده از آخرین دستاوردها در حوزه علمی و مرتبط با موضوع شما می‌تواند مستقیما بر روی خروجی کار شما اثرگذار باشد. منابع تحقیق معتبر می‌تواند منجر به موفقیت بیشتری گردد.
قدم نهادن در راه طولانی و گاها پر پیج و خم و دارای سختی تحصیلات تکمیلی و نگارش پروپوزال و پایان نامه، می‌تواند دانشجویان و محققان را دچار مشکلات نماید. به این دلیل است که موسسه علمی و تحقیقاتی ایزی تز با استفاده از متخصصان، محققان و پژوهشگران برجسته سالها است که در این راه کمک رسان شما عزیزان می‌باشد.
